Bài Đẽo cày giữa đường, Ếch ngồi đáy… trong chương trình Ngữ văn lớp 7 – KNTT mang đến những câu chuyện ngụ ngôn đầy ý nghĩa. Những câu chuyện này giúp học sinh nhận ra tầm quan trọng của việc giữ vững lập trường cá nhân và hiểu biết hạn chế của mỗi người. Bài viết này sẽ hướng dẫn các em soạn văn chi tiết, phân tích nội dung và rút ra bài học sâu sắc từ mỗi tác phẩm.
Trước khi đọc
Câu 1 trang 6 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Câu chuyện xảy ra trong một ngôi làng nhỏ, nơi cậu bé Tâm phát hiện một tảng đá lớn trên mảnh đất của gia đình. Thay vì bỏ cuộc, Tâm quyết tâm dành thời gian mỗi ngày để đào xung quanh tảng đá. Sau nhiều ngày làm việc vất vả, Tâm đã tìm thấy một mạch nước ngầm dưới tảng đá, mang lại nguồn nước phong phú cho gia đình và làng xóm.
Câu 2 trang 6 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Câu nói “Anh ta nhận ra mình chỉ là cách ngồi đây giếng mà thôi” có thể hiểu theo nghĩa rằng người đàn ông trong câu nói này nhận thức được rằng mình chỉ đang ở một vị trí cố định, không tiến bộ hoặc thay đổi gì, giống như một người chỉ ngồi yên một chỗ bên cái giếng. Câu nói này bộc lộ sự tự nhận thức về sự trì trệ hoặc thiếu hành động để cải thiện hoàn cảnh hay thay đổi cuộc sống của bản thân. Trong một số bối cảnh, đây có thể là lời nhận xét tự phê bình về việc không nỗ lực để thay đổi hoặc phát triển, dù có khả năng hay cơ hội để làm như vậy.
Đọc văn bản
Văn bản 1
Câu 1 trang 6 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Người thợ mộc bỏ ra 300 quan tiền.
Câu 2 trang 6 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Người thợ mộc luôn tán thành và chỉnh sửa chiếc cày theo ý kiến của những người đi đường.
Câu 3 trang 7 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Do mỗi chiếc cày mà anh ta làm ra cuối cùng lại không phù hợp để sử dụng trong cày ruộng.
Văn bản 2
Câu 1 trang 7 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Ếch: sinh sống trong một chiếc giếng nhỏ và hẹp.
Rùa: sống tại biển Đồng, không gian rộng lớn và bao la
Câu 2 trang 7 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Ếch tận hưởng cuộc sống trong giếng bằng cách nhảy ra khỏi giếng, sau đó lại trở vào, nghỉ ngơi giữa các kẽ gạch của giếng. Khi bơi, nước ôm lấy nách và cằm, và khi nhảy vào bùn, bùn che kín từ chân đến mắt cá. Quan sát các loài như lăng quăng, cua, và nòng nọc, ếch cảm thấy không ai sướng bằng mình. Thêm vào đó, việc sở hữu một vũng nước trong giếng sụp càng làm ếch hài lòng hơn.
Câu 3 trang 8 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Ếch tỏ ra ngạc nhiên, co mình lại và bị hoảng sợ, không biết phải xử lý như thế nào.
Văn bản 3
Câu 1 trang 8 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Mối cười nhạo kiến vì sự chăm chỉ và vất vả của chúng.
Câu 2 trang 9 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Kiến chỉ trích lối sống của mối, coi nó là không phù hợp và thiếu trách nhiệm.
Câu 3 trang 9 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Do mối không chăm sóc và bảo vệ tổ ấm, chỉ tập trung vào việc ăn đục khoét nơi ở, cuối cùng dẫn đến việc sập nhà.
Xem thêm: Soạn văn lớp 7 TH đọc: Những khuôn cửa dấu yêu… – KNTT
Sau khi đọc
Câu 1 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Trong câu chuyện, người thợ mộc có ba phản ứng:
Hai lần đầu tiên, anh ta thấy lời khuyên là đúng và thay đổi kích thước của chiếc cày.
Lần thứ ba, anh ta ngay lập tức thực hiện thay đổi mà không cân nhắc hay suy nghĩ kỹ lưỡng.
Câu 2 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Nếu là người thợ mộc và nhận lời khuyên từ người qua đường, tôi sẽ chú ý lắng nghe và cân nhắc kỹ lưỡng để đánh giá tính xác thực của mỗi lời khuyên, từ đó quyết định hành động phù hợp.
Câu 3 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Các yếu tố làm cho con ếch cảm thấy vui sướng trong giếng:
Tự do ra vào: Ếch có thể thoải mái nhảy ra khỏi giếng, sau đó trở lại và nghỉ ngơi ở những kẽ gạch, thấy mình được tự do.
Không ai sướng bằng: Khi nhìn lại những sinh vật khác như lăng quăng, cua, và nòng nọc, ếch tự hào rằng không ai có cuộc sống dễ chịu như mình.
Là “chúa tể” của giếng: Ếch cảm thấy tự hào và hài lòng khi một mình chiếm hữu một vũng nước, tự do bơi lội trong giếng sụp.
Khoe khoang với rùa: Ếch còn sung sướng đến mức muốn khoe với rùa về không gian sống của mình, thách rùa trải nghiệm “thế giới trong giếng”.
Câu 4 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Ếch:
Môi trường sống: Ếch sống trong không gian hạn chế của một cái giếng, di chuyển từ miệng giếng vào tận đáy giếng. Ếch tiếp xúc với một số loài vật nhỏ như lăng quang, cua, nòng nọc và không hề biết đến thế giới rộng lớn bên ngoài giếng.
Nhận thức và cảm xúc: Ếch hài lòng và cảm thấy sung sướng với cuộc sống trong không gian nhỏ của mình, và thực sự ngỡ ngàng trước sự mênh mông của biển khi được biết.
Rùa:
Môi trường sống: Rùa sống trong không gian mở rộng lớn của biển, đã trải nghiệm nhiều chuyến đi đó đây và thấy nhiều điều thú vị, chẳng hạn như đi qua con đường tự nhiên đến nơi có cái giếng mà Ếch đang sống.
Nhận thức và cảm xúc: Rùa từ tốn, không còn quan tâm nhiều đến thế giới nhỏ bé của Ếch và thể hiện sự chê bai khi kể về niềm vui sướng rộng lớn mà mình đã trải qua ở biển cả.
Câu 5 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Ngạc nhiên: Khi nghe về biển, ếch cảm thấy kinh ngạc vì không thể hình dung được sự mênh mông của biển, điều này vượt quá khả năng hiểu biết của nó.
Thu mình lại: Cảm giác hạnh phúc và tự hào trước đây của ếch chợt nhường chỗ cho sự nhận thức về bản thân mình thật nhỏ nhoi so với đại dương bao la.
Hoảng hốt, bối rối: Ếch cảm thấy mất phương hướng và lo lắng khi những gì nó từng tin tưởng và tự hào không còn vững chắc. Sự bối rối khiến ếch không biết phải làm gì trước sự rộng lớn của biển cả, một thực tại hoàn toàn mới mẻ và vĩ đại so với thế giới quen thuộc của mình.
Câu 6 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
| Quan niệm sống | Biểu hiện | |
|
Mối
|
Mối không thích lao động nặng nhọc và tránh sự vất vả. |
Mối thường xuyên ngồi trong nhà, nhìn ra ngoài qua cửa sổ.
Thường tựa vào ghế chèo, với bàn chân tròn phẳng. Có thân hình béo mập, lười vận động. Thường nói: “Lao động khổ quá!” |
| Mối chỉ quan tâm đến lợi ích trước mắt và không suy nghĩ về hậu quả lâu dài. |
Chỉ ăn những thức ăn sẵn có, không chuẩn bị trước.
Không nhận thức được rằng sự lười biếng sẽ dẫn đến mất mát về sau. |
|
|
Kiến
|
Kiến chăm chỉ lao động, không sợ khó khăn. |
Luôn sẵn sàng ra ngoài làm việc, chịu đựng sự khó khăn, giữ cơ thể gọn gàng và mạnh mẽ.
Ý thức rằng chỉ có làm lụng mới có thức ăn. |
| Kiến có tầm nhìn xa, sống có trách nhiệm với cộng đồng. |
Nhận thức rõ sự vất vả hiện tại sẽ đem lại cuộc sống bền vững sau này.
Luôn nghĩ đến sự phát triển lâu dài cho toàn bộ cộng đồng. Ý thức được sự cần thiết của việc đóng góp cho tương lai. |
Câu 7 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Thiện cảm của người kể chuyện đối với kiến: Người kể chuyện bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với kiến vì sự chăm chỉ, cẩn thận và có trách nhiệm.
Kiến luôn kiên trì và chịu khó lao động, biết suy nghĩ về tương lai và phát triển bền vững, không chỉ tìm kiếm lợi ích trước mắt.
Câu 8 trang 10 sgk Ngữ văn lớp 7 tập 2
Đào cây giữa đường:
Cần cẩn trọng và không nên hành động một cách vội vàng mà không suy nghĩ kỹ lưỡng hoặc không tìm hiểu sâu rộng trước khi quyết định.
Ếch ngồi đáy giếng:
Ếch cần mở rộng kiến thức và không nên chỉ hài lòng với những gì đã biết; thay vào đó, nên tìm hiểu thêm và học hỏi từ những điều mới mẻ xung quanh.
Con mối và con kiến:
Mối và kiến đại diện cho hai thái độ sống đối lập: mối chỉ quan tâm đến lợi ích trước mắt và thiếu ý thức cải thiện hoặc phát triển bản thân, trong khi kiến không ngại vất vả và luôn có tầm nhìn xa trông rộng về tương lai.
Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) có sử dụng thành ngữ “đẽo cày giữa đường”.
Trong cuộc sống, chúng ta thường gặp những tình huống khiến mình phải đưa ra quyết định quan trọng. Giống như câu thành ngữ “đào cây giữa đường,” việc vội vàng quyết định mà không suy nghĩ kỹ càng hoặc không tham khảo ý kiến từ người khác sẽ dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Câu thành ngữ này nhắc nhở chúng ta rằng, trước khi làm một việc gì đó có ảnh hưởng đến bản thân hoặc người khác, cần phải cân nhắc thận trọng. Việc suy xét kỹ lưỡng giúp ta tránh được những sai lầm có thể gây ra tác động tiêu cực lâu dài.
Tác giả:
Mai Khanh
Mai Khanh là một giáo viên có 13 năm kinh nghiệm giảng dạy tại trường THCS Chu Văn An, TP.HCM. Cô đã nhận giải thưởng "Giáo viên sáng tạo" từ UNESCO và có chứng chỉ đào tạo về phương pháp giảng dạy hiện đại từ Đại học Harvard. Với kho tàng kiến thức rộng mở của mình, cô Mai Khanh luôn truyền cảm hứng đến từng học sinh.
