Soạn văn lớp 9 Lục Vân Tiên…cứu Kiều Nguyệt Nga – KNTT

Trong kho tàng văn học Việt Nam, câu chuyện “Lục Vân Tiên…cứu Kiều Nguyệt Nga” không chỉ là một biểu tượng của chí khí anh hùng mà còn là minh chứng cho tình yêu thương và lòng quả cảm. Bài học này giúp học sinh lớp 9 hiểu sâu hơn về những giá trị đạo đức truyền thống qua hành trình gian nan nhưng đầy ắp yêu thương và nghĩa hiệp của Lục Vân Tiên. Hãy cùng soạn thảo và phân tích để khám phá vẻ đẹp của những phẩm chất cao quý này trong tác phẩm kinh điển của nền văn học nước nhà.

Trước khi đọc

Câu 1 trang 72 sgk Ngữ văn lớp 9

Nhân vật anh hùng mà em yêu thích là Lý Thường Kiệt, một vị tướng nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam. 

Điều gây ấn tượng nhất với em về nhân vật này chính là sự tài ba và lòng yêu nước của ông. Lý Thường Kiệt không chỉ là một nhà quân sự xuất sắc với những chiến công lẫy lừng, mà còn là một người có tầm nhìn xa, đóng góp vào sự ổn định và phát triển của đất nước. Câu nói nổi tiếng của ông “Nam quốc sơn hà Nam đế cư” thể hiện tinh thần độc lập và tự cường, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử và lòng dân tộc Việt Nam.

Đọc văn bản

Câu 1 trang 72 sgk Ngữ văn lớp 9

Hành động:

• Ghé lại bên đàng.
• Bẻ cây làm gậy nhắm làng xông vô.
• Kêu.
• Tả đột hữu xông.
• Dẹp rồi lũ kiến chòm ong.
• Hỏi
• Nghe nói liền cười.

Lời nói:

• Bớ đảng hung đồ,  
• Chớ quen làm thói hồ đồ hại dân.
• Ai than khóc ở trong xe nầy?
• Làm ơn há dễ trông người trả ơn. 
• Nay đà rõ đặng nguồn cơn, 
• Nào ai tính thiệt so hơn làm gì,   
• Nhớ câu kiến nghĩa bất vi, 
• Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.

Câu 2 trang 73 sgk Ngữ văn lớp 9

Hình ảnh Lục Vân Tiên đối mặt với bọn cướp vô cùng mạnh mẽ và dũng cảm, thể hiện rõ khí phách anh hùng của chàng:

• Dù vũ khí của chàng chỉ là một cành cây, nhưng chàng vẫn không ngần ngại “nhắm làng xông vô” và chất vấn bọn cướp.
• Khi bị bao vây tứ phía, chàng vẫn “tả đột hữu xông,” tung hoành dũng mãnh, phá tan vòng vây của bọn cướp.
• Tên tướng của bọn cướp đã bị Lục Vân Tiên “một gậy” đánh ngã và chết tại chỗ.

Câu 3 trang 73 sgk Ngữ văn lớp 9

Lời thoại của Kiều Nguyệt Nga:

“Tôi Kiều Nguyệt Nga,

Con này tiểu tự tên là Kim Liên.

Quê nhà ở quận Tây Xuyên,

Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.

Sai quân đem bức thơ về,

Rước tôi qua đó định bề nghi gia.

Làm con đâu dám cãi cha,

Ví dầu ngàn dặm đường xa cũng đành.

Chẳng qua là sự bất bình,

Hay vảy cũng chẳng đáng trinh làm chi.

Làm nguy chẳng gặp giải nguy,

Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi.

Trước xe quân tử tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa.

Chút tôi liễu yếu đào thơ,

Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần.

Hà Khê qua đó cũng gần,

Xin theo cùng thiếp đến ân cho chàng.”

Trong lời thoại này, Kiều Nguyệt Nga tự giới thiệu về bản thân, gia cảnh và lý do mình phải trở về quê nhà theo lệnh của cha. Cô bày tỏ lòng hiếu thảo, sự tôn trọng với gia đình, đồng thời thể hiện sự lo lắng về nguy hiểm có thể gặp phải trên đường. Cuối cùng, cô xin phép để được tiễn biệt và mong muốn được hộ tống an toàn.

Câu 4 trang 74 sgk Ngữ văn lớp 9

Lời đáp của Lục Vân Tiên:

“Làm ơn há dễ trông người trả ơn.

Nay đã rõ đặng nguồn cơn,

Nào ai tính thiệt so hơn làm gì.

Nhớ câu kiến nghĩa bất vi,

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng.”

Trong lời đáp này, Lục Vân Tiên nhấn mạnh rằng việc làm ơn giúp đỡ người khác không cần thiết phải mong nhận lại sự đền đáp. Anh cho rằng hành động của mình xuất phát từ tấm lòng trượng nghĩa, chứ không phải vì mong cầu lợi ích cá nhân. Lục Vân Tiên đề cao tinh thần “kiến nghĩa bất vi” – thấy việc nghĩa mà không làm thì không phải là anh hùng. Điều này thể hiện rõ ràng phẩm chất anh hùng và lý tưởng sống cao đẹp của Lục Vân Tiên, sẵn sàng giúp đỡ người khác mà không màng đến sự đáp trả hay thiệt hơn.

Cùng tham khảo bài soạn: “Soạn văn lớp 9 Thực hành tiếng Việt trang 71 – KNTT”.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

Bố cục của đoạn trích được chia thành 3 phần:

Phần 1: Từ đầu đến “thác rày thân vong” – Miêu tả cảnh Lục Vân Tiên chiến đấu với bọn cướp.

Phần 2: Tiếp theo đến “tấm lòng cùng ngươi” – Kiều Nguyệt Nga bày tỏ lòng biết ơn và báo đáp ân tình.

Phần 3: Phần còn lại – Quan điểm của Lục Vân Tiên về tinh thần anh hùng.

Câu 2 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

Lời người kể chuyện: Là phần tường thuật, miêu tả các sự kiện và hành động của các nhân vật. Thông thường, những câu này không có dấu ngoặc kép và thường đứng trước hoặc sau lời thoại của nhân vật. Ví dụ như: “Gặp đây đường lúc giữa đàng,” “Lấy chi cho phí tấm lòng cùng ngươi.”

Lời đối thoại của các nhân vật: Là những câu nói trực tiếp của các nhân vật, thường được đặt trong dấu ngoặc kép. Ví dụ:

• Kiều Nguyệt Nga: “Tôi Kiều Nguyệt Nga, Con này tiểu tự tên là Kim Liên…”
• Lục Vân Tiên: “Làm ơn há dễ trông người trả ơn. Nay đã rõ đặng nguồn cơn…”

Câu 3 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

a, Lý do khiến Lục Vân Tiên quyết định ra tay trừng trị bọn cướp:

Lục Vân Tiên là người có tinh thần trượng nghĩa, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác khi gặp hoạn nạn. Khi gặp cảnh bọn cướp đang hoành hành, anh không thể đứng nhìn mà phải ra tay can thiệp để bảo vệ người dân, cứu giúp những người vô tội. Lòng thương người và ý thức trách nhiệm là những động lực chính khiến anh quyết định đứng lên chống lại bọn cướp.

b, Phân tích một số từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu thể hiện tính cách của nhân vật Lục Vân Tiên:

Từ ngữ: Các từ như “đánh,” “đột,” “xông” cho thấy sự quyết liệt và dũng cảm của Lục Vân Tiên. Anh không ngại hiểm nguy, sẵn sàng đối mặt với bọn cướp để bảo vệ công lý.

Hình ảnh: Hình ảnh “bẻ cây làm gậy” thể hiện tính cách của một người hành động ngay lập tức, không chần chừ. Hình ảnh “tả đột hữu xông” biểu thị sự dũng mãnh và quyết tâm không lùi bước trước kẻ thù. Những hình ảnh này làm nổi bật lên bản tính nghĩa hiệp và tinh thần bất khuất của anh.

c, Thái độ và tình cảm của người kể chuyện đối với nhân vật Lục Vân Tiên:

Người kể chuyện thể hiện sự ngưỡng mộ và kính trọng đối với Lục Vân Tiên qua cách miêu tả hành động và tinh thần của anh. Sự tường thuật chi tiết và chân thật về những hành động dũng cảm của Vân Tiên đã làm nổi bật tính cách anh hùng của anh. Người kể chuyện không chỉ miêu tả mà còn thể hiện sự ủng hộ và ca ngợi tinh thần trượng nghĩa của nhân vật, qua đó truyền tải thông điệp về lòng dũng cảm và tình yêu công lý.

Câu 4 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

Kiều Nguyệt Nga là một nhân vật dịu dàng, hiếu thảo và đầy lòng biết ơn. Cô không chỉ là một người con gái hiền hậu mà còn thể hiện rõ lòng trung thành và trân trọng đối với ân nhân. Sự nhã nhặn, khiêm tốn của cô được thể hiện qua những lời nói lễ phép và chân thành.

Những từ ngữ như “làm con đâu dám cãi cha,” “xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa” cho thấy cô là người hiểu lễ nghĩa, luôn tôn trọng người khác. Hình ảnh “tôi liễu yếu đào thơ” nhấn mạnh sự mỏng manh và yếu đuối của cô, làm tăng thêm sự ngưỡng mộ đối với tính cách nhẹ nhàng, thuần khiết của Kiều Nguyệt Nga.

Những biểu hiện này khiến người đọc cảm thấy quý mến và cảm thông với hoàn cảnh của cô. Kiều Nguyệt Nga không chỉ là một nhân vật biết kính trọng lễ nghĩa mà còn là người luôn giữ gìn phẩm giá, dù trong hoàn cảnh khó khăn. Cô là hiện thân của vẻ đẹp nữ tính và đức hạnh, tạo nên một hình tượng đáng trân trọng và yêu quý.

Câu 5 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

Lời nói của Lục Vân Tiên thể hiện quan điểm về người anh hùng: “Nhớ câu kiến nghĩa bất vi,/ Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”.

Em đồng ý với quan điểm này vì:

• Một người anh hùng phải đứng lên chống lại cái xấu, không thể “khoanh tay đứng nhìn” khi thấy điều ác đang xâm phạm điều thiện.
• Người anh hùng không nên giúp đỡ người khác với mong muốn được đền đáp. Điều khiến người anh hùng cảm thấy tự hào và hạnh phúc chính là việc đã đóng góp được cho cuộc đời và giúp đỡ người khác.

Câu 6 trang 75 sgk Ngữ văn lớp 9

Nhận xét về nghệ thuật xây dựng nhân vật:

• Các nhân vật được tạo hình với những đặc điểm riêng biệt, dễ dàng nhận diện.
• Nhân vật được đặt trong những tình huống hợp lý, làm sáng tỏ và giải quyết xung đột của câu chuyện.
• Tác giả đã khắc họa các nhân vật với nhiều cung bậc tâm lý, trạng thái và cảm xúc phong phú thông qua những câu thoại.

Nhận xét về nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ:

• Nguyễn Đình Chiểu kết hợp ngôn ngữ bình dân với ngôn ngữ bác học, trong đó ưu tiên sử dụng ngôn ngữ đời thường.
• Các động từ chủ yếu là động từ mạnh, phù hợp với tính cách mạnh mẽ của nhân vật Lục Vân Tiên.
• Ngôn từ giàu biểu cảm, tạo ra nhịp điệu mượt mà và nhịp nhàng cho đoạn thơ.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) phân tích nét tính cách mà em yêu thích của một nhân vật trong đoạn trích.

Nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích để lại ấn tượng sâu sắc với em bởi lòng dũng cảm và tinh thần trượng nghĩa. Lục Vân Tiên đã không ngần ngại đối mặt với bọn cướp, dùng cành cây làm vũ khí để bảo vệ người vô tội. Hành động “tả đột hữu xông” cho thấy sự dũng mãnh và quyết đoán của anh. Anh không chỉ can đảm mà còn rất chân thành và khiêm tốn, không mong đợi sự trả ơn từ người khác. Lời nói của Lục Vân Tiên, “Làm ơn há dễ trông người trả ơn,” thể hiện rõ quan niệm sống của anh về lòng tốt và nghĩa vụ. Những phẩm chất này khiến em cảm phục và yêu mến nhân vật Lục Vân Tiên, một người anh hùng không chỉ qua hành động mà còn trong tâm hồn và tư tưởng.