Soạn bài văn lớp 7 Kết nối tri thức – Bầy chim chìa vôi

Bài “Bầy chim chìa vôi” trong sách giáo khoa lớp 7 – Kết nối tri thức không chỉ là một câu chuyện về thiên nhiên, mà còn là bài học quý giá về mối quan hệ giữa con người và động vật. Thông qua việc khám phá và phân tích văn bản này, học sinh sẽ có cơ hội hiểu sâu hơn về vẻ đẹp của thiên nhiên và những bài học nhân văn mà thiên nhiên mang lại.

Trước khi đọc 

Hãy chia sẻ một trải nghiệm đẹp của tuổi thơ em. Ghi lại một số từ ngữ diễn tả cảm xúc của em khi nghĩ về trải nghiệm đó.

Trả lời:

Một trong những trải nghiệm đẹp nhất của tuổi thơ tôi là những lần đi câu cá cùng ông tôi vào mỗi buổi sáng sớm. Tôi nhớ, chúng tôi thường thức dậy rất sớm, khi bầu trời còn chưa hẳn đã sáng, và đi bộ đến con sông gần nhà. Không khí lúc bấy giờ thật trong lành và mát mẻ, tiếng chim hót líu lo trên cành và tiếng nước chảy róc rách dưới chân cầu khiến tôi cảm thấy yên bình vô cùng.

Những từ ngữ diễn tả cảm xúc của tôi khi nghĩ về những khoảnh khắc ấy có thể là: hạnh phúc, yên bình, gần gũi với thiên nhiên, thư thái, và bình dị. Mỗi lần nhớ về những buổi đi câu, lòng tôi lại tràn ngập niềm vui và sự biết ơn sâu sắc đối với ông, người đã dành thời gian để tạo nên những kỷ niệm đẹp cho tôi.

Đọc văn bản

Câu 1: Theo dõi: Nội dung cuộc trò chuyện của hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm.

Nội dung cuộc trò chuyện giữa hai anh em Mên và Mon lúc nửa đêm xoay quanh sự lo lắng của Mon về việc có mưa và nước sông lên không. Trong đoạn văn này, Mon liên tục hỏi anh Mên về tình hình thời tiết, nhưng Mên chỉ trả lời ngắn gọn, có phần hơi cáu gắt, rằng không có mưa và nước sông chưa lên. 

Câu 2: Theo dõi: Chi tiết nào được lặp lại trong những lời nói của nhân vật Mon?

Trong cuộc trò chuyện giữa hai anh em Mên và Mon, chi tiết được lặp lại nhiều lần trong lời nói của nhân vật Mon là mối lo ngại về việc nước sông lên và mưa to. Mon liên tục hỏi anh mình về tình hình thời tiết và khả năng của nước sông lên cao, thể hiện qua các câu hỏi như “Anh bảo…”

Câu 3: Theo dõi: Thói quen làm tổ và đẻ trứng của bầy chim chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon?

Chim chìa vôi ở bãi sông quê Mên và Mon làm tổ trên cát khô của bãi sông. Chúng đào lỗ nhỏ trên bãi cát để đẻ trứng, tạo môi trường ấm áp và ổn định cho trứng phát triển. Về đêm, chúng thường di chuyển trứng đến nơi cao hơn để tránh ngập lụt, phản ánh sự thích nghi với môi trường sống thay đổi do mực nước sông biến động.

Câu 4: Dự đoán: Bầy chim chìa vôi non có bay được vào bờ không?

Khả năng bầy chim chìa vôi non bay được vào bờ phụ thuộc vào mức nước sông. Nếu nước sông không quá cao, chúng có thể bay vào bờ an toàn. Tuy nhiên, nếu mực nước dâng cao và ngập bãi cát, chim non sẽ gặp khó khăn trong việc cất cánh và di chuyển.

Câu 5: Theo dõi: Chú ý cử chỉ, lời nói của nhân vật Mên.

Trong đoạn trích, nhân vật Mên thể hiện tính quyết đoán và trách nhiệm. Lời nói của anh ta, như “Phải kéo về bên chị, không thì chết,” cho thấy anh ta đang nỗ lực bảo vệ cả hai khỏi nguy hiểm. Cử chỉ của Mên, bao gồm việc quấn cái bao và vác gỗ, phản ánh sự sẵn sàng hành động ngay lập tức để đối phó với tình huống lũ lụt.

Câu 6: Hình dung: Khung cảnh bãi sông trong buổi bình minh.

Buổi bình minh trên bãi sông hiện lên yên bình nhưng căng thẳng với mực nước dâng cao. Ánh sáng ban mai nhẹ nhàng soi rọi mặt nước, tạo nên một bầu không khí ẩm ướt và huyền ảo. Các con chim chìa vôi trên bãi cát bắt đầu nhộn nhịp đón ngày mới, một vài con còn ngái ngủ trong khi số khác nhảy nhót, sẵn sàng cho hoạt động sắp tới. Atmosphere mặc dù yên tĩnh nhưng đầy sự sống động của thiên nhiên vào buổi sớm.

Câu 7: Đối chiếu: Cuộc ‘cất cánh’ của bầy chim chìa vôi non ở đây có đúng như dự đoán của em không?

Cuộc ‘cất cánh’ của chim chìa vôi non trong đoạn văn cho thấy quá trình vượt khó của chim non để bay lên từ mặt nước. Qua nỗ lực đập cánh mạnh mẽ, chúng cuối cùng đã thành công bay lên, phù hợp với dự đoán về một cuộc cất cánh gian khổ nhưng rốt cuộc thành công.

Câu 8: Theo dõi: Cảm xúc của hai nhân vật Mên và Mon khi quan sát bầy chim chia vôi non bay lên.

Khi quan sát bầy chim chia vôi non bay lên, Mên và Mon cảm thấy xúc động. Mên bối rối khi thấy Mon khóc và họ cùng trải qua cảm xúc phức tạp khi ngưỡng mộ sự kiên cường của các chim non. Cả hai anh em chia sẻ khoảnh khắc đầy cảm xúc này, thấm thía về nỗ lực và sự sống còn của chim non.

Xem thêm bài viết tương tự: “Soạn bài văn lớp 7 Kết nối tri thức – Tri thức ngữ văn trang 10“.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7

Đề tài của truyện xoay quanh cuộc sống và mối quan hệ giữa hai anh em nhân vật chính, cùng với sự kiện thiên nhiên và những ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của họ, cụ thể là mực nước sông dâng cao và những ảnh hưởng đến bầy chim chia vôi non.

Ngôi kể của truyện là ngôi thứ ba, theo dõi và miêu tả sự kiện từ góc nhìn bên ngoài, không phải là nhân vật trong câu chuyện.

Câu 2 trang 16 sgk Ngữ văn lớp 7)

Lời người kể chuyện bắt đầu từ “Khoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc.” đến “Anh Mên ơi, anh Mên!”

Lời nhân vật bắt đầu từ “Anh Mên ơi, anh Mên!” và các câu tiếp theo là lời trao đổi giữa hai anh em, với Mên hỏi lại “Gì đấy? Mày không ngủ à?” và phản hồi của Mon.

Câu 3 trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7 

Mên và Mon lo lắng khi thấy mưa to và nước dâng cao vì điều này đe dọa đến sự an toàn của họ và của bầy chim non mà họ quan sát. Nước sông dâng cao có thể làm ngập lụt khu vực xung quanh họ và ảnh hưởng đến việc sinh tồn của các sinh vật.

Câu 4 trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7

Trong cuộc trò chuyện, Mon thể hiện sự lo lắng về tình hình thời tiết và hỏi Mên liệu chim có bay được không và liệu mưa có ngừng không. Nội dung này cho thấy Mon là một nhân vật nhạy cảm, lo lắng và quan tâm sâu sắc đến môi trường xung quanh mình.

Câu 5 trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7

Mên thể hiện tính cách quyết đoán và bình tĩnh trong tình huống khó khăn. Anh có cách tiếp cận thực tế và bảo vệ em trai mình bằng cách tìm kiếm giải pháp để đảm bảo an toàn cho cả hai, chẳng hạn như kế hoạch làm bè để di chuyển tránh nước lũ.

Câu 6 trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7

Ấn tượng nhất với chi tiết mô tả ánh sáng bình minh lóe lên trên mặt nước, tạo cảm giác của một ngày mới bắt đầu đầy hứa hẹn và cơ hội mới, nhưng cũng mang lại sự lo lắng về những thách thức sắp tới do mực nước sông dâng cao.

Câu 7 trang 17 sgk Ngữ văn lớp 7

Mên và Mon có thể không hiểu rõ vì sao mình lại khóc vì trong họ có sự pha trộn của nhiều cảm xúc: lo lắng cho bản thân và các sinh vật xung quanh, nhẹ nhõm khi nhìn thấy các chim chia vôi bay lên thành công, và có lẽ cảm thấy xúc động trước sức mạnh và ý chí vượt qua của những sinh vật bé nhỏ này. Cảm xúc này là sự tổng hợp giữa niềm vui, sự nhẹ nhõm và một chút buồn bã về sự khắc nghiệt của tự nhiên.

Viết kết nói với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) kể lại sự việc bầy chim chìa vôi bay lên khỏi bãi sông bằng lời của một trong hai nhân vật Mon hoặc Mên (ngôi kể thứ nhất).

Đứng trên bãi sông vào buổi bình minh, tôi và Mọn quan sát những chú chim chìa vôi non vật lộn để cất cánh. Mưa đêm qua đã biến bãi cát thành hồ nước, tạo thử thách khắc nghiệt cho lũ chim non. “Nhìn kìa, Mon, chúng đang cố gắng!” tôi nói nhỏ với em trai. Khi thấy chúng dần bay lên, tôi cảm thấy một niềm vui sâu sắc. “Mon, chúng bay lên rồi!” Niềm hạnh phúc và nhẹ nhõm xen lẫn khi chứng kiến sự kiên cường của chúng, cho dù cuộc sống khắc nghiệt đến đâu.