Soạn văn lớp 9 Viết bài văn nghị luận phân tích… – KNTT

Để viết một bài văn nghị luận phân tích hiệu quả trong chương trình Ngữ văn lớp 9, học sinh cần nắm vững các bước cơ bản của quá trình làm bài từ việc tìm hiểu đề, lập dàn ý, đến viết và hoàn thiện bài văn. Trong phần học này, kỹ năng phân tích nội dung văn bản và đưa ra những lập luận thuyết phục là rất quan trọng. Viết bài văn nghị luận phân tích… sẽ giúp học sinh làm quen với phương pháp và cách thức thực hiện bài tập này một cách hệ thống và chính xác nhất, theo hướng dẫn của sách giáo khoa Kết nối tri thức.

Thực hành viết theo các bước

Trước khi viết

a, Lựa chọn đề tài

Trong chương trình Ngữ văn Trung học cơ sở, em đã được tiếp cận với nhiều thể loại văn học như truyện truyền kỳ, truyện thơ Nôm, truyện ngắn hiện đại,… Em hãy lựa chọn một tác phẩm mà em yêu thích để phân tích. Tác phẩm có thể được phân tích toàn bộ hoặc chỉ một đoạn trích, một khía cạnh nổi bật. Đối với các tác phẩm truyện thơ Nôm có độ dài lớn, em nên chọn những trích đoạn có nội dung trọn vẹn và độ dài hợp lý. Ví dụ, trong Truyện Kiều, em có thể chọn phân tích đoạn miêu tả nhan sắc của Thúy Kiều và Thúy Vân, đoạn thề nguyền giữa Kiều và Kim Trọng, cảnh Kiều ở lầu Ngưng Bích, hoặc đoạn Thúc Sinh từ biệt Thúy Kiều,… Với các truyện truyền kỳ hoặc truyện ngắn hiện đại có dung lượng ngắn hơn, em có thể chọn phân tích toàn bộ tác phẩm hoặc tập trung vào một khía cạnh đặc sắc, chẳng hạn như bi kịch của người phụ nữ trong Chuyện người con gái Nam Xương hoặc hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong trong Những ngôi sao xa xôi,…

b, Tìm ý

Để tìm ý cho bài văn phân tích một tác phẩm truyện, em cần tự đặt ra và trả lời các câu hỏi sau:

Nội dung và chủ đề của tác phẩm (hoặc đoạn trích) là gì? Chủ đề này có thể được phân tích theo những khía cạnh nào?

Việc làm rõ nội dung và chủ đề của tác phẩm là yêu cầu cơ bản khi phân tích một tác phẩm truyện.

Tác phẩm có những nét đặc sắc nào về mặt nghệ thuật? Những nét nghệ thuật đó đã tạo nên hiệu quả thẩm mỹ ra sao?

Mỗi tác phẩm truyện, dù thuộc thể loại nào và xuất hiện ở thời kỳ nào, đều có những nét riêng về mặt nghệ thuật. Với truyện truyền kỳ, khi phân tích các yếu tố nghệ thuật, em cần chú ý đến cốt truyện, cách xây dựng nhân vật, không gian, thời gian nghệ thuật, và các chi tiết đặc biệt,… đồng thời cần làm rõ tác dụng của các yếu tố nghệ thuật này. Đối với truyện thơ Nôm, em nên tập trung phân tích sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình. Còn với truyện ngắn hiện đại, cần chú trọng đến ngôi kể, cốt truyện, ngôn ngữ, và nghệ thuật kể chuyện đậm chất hiện đại. Em không cần phân tích tất cả các nét nghệ thuật, mà nên đi sâu vào những yếu tố tiêu biểu, đặc biệt là những yếu tố thể hiện rõ đặc trưng của thể loại truyện.

Tác phẩm (hoặc đoạn trích) có giá trị và ý nghĩa gì?

Sau khi phân tích, em cần rút ra được thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm cùng với giá trị nghệ thuật mà tác phẩm mang lại.

c. Lập dàn ý

Em cần sắp xếp các ý tưởng đã tìm được thành một dàn ý logic và hợp lý. Có thể tổ chức theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như phân tích nội dung trước rồi đến nghệ thuật, hoặc kết hợp cả hai yếu tố trong quá trình phân tích. Gợi ý:

Mở bài: Giới thiệu tác phẩm (tên truyện, tác giả, thể loại) và đưa ra nhận định chung về tác phẩm.

Thân bài:

Phân tích nội dung và chủ đề của tác phẩm (ví dụ: phản ánh hiện thực cuộc sống, khắc họa hình tượng nhân vật, tư tưởng và cảm xúc của tác giả,…), kèm theo lý lẽ và dẫn chứng rõ ràng.

Phân tích các nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm (như cốt truyện, ngôi kể, tình huống, cách xây dựng nhân vật, ngôn ngữ, không gian, thời gian,…), cùng với hiệu quả thẩm mỹ mà chúng mang lại, có lý lẽ và bằng chứng thuyết phục.

Kết bài: Khẳng định lại giá trị và ý nghĩa của tác phẩm.

Xem thêm bài soạn đi: “Soạn văn lớp 9 Ngày xưa – KNTT“.

Viết bài

Triển khai bài viết dựa trên dàn ý đã lập sẵn. Tuy nhiên, nội dung bài viết có thể linh hoạt thay đổi so với dàn ý nếu cần thiết.

Đảm bảo yêu cầu của bài nghị luận phân tích tác phẩm văn học và bám sát đặc trưng thể loại truyện:

Sắp xếp các luận điểm một cách hợp lý, mỗi luận điểm cần được phân tích và chứng minh với lý lẽ cùng dẫn chứng thuyết phục, tránh kể lại cốt truyện.

Tập trung vào những điểm nổi bật của tác phẩm, tạo sự thu hút và điểm nhấn cho bài viết.

Bài viết tham khảo

Đề bài: Phân tích bi kịch của nhân vật Vũ Nương trong tác phẩm “Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ

     Trong nền văn học trung đại Việt Nam, Nguyễn Dữ là một nhà văn nổi tiếng với tập truyện Truyền kỳ mạn lục, đặc biệt với tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương. Tác phẩm đã khắc họa sâu sắc bi kịch cuộc đời của Vũ Nương, một người phụ nữ hiền lành, đức hạnh nhưng phải chịu số phận oan khuất. Bi kịch của Vũ Nương không chỉ phản ánh thân phận bi thương của người phụ nữ trong xã hội phong kiến mà còn đặt ra những câu hỏi lớn về công bằng và định kiến xã hội.

     Vũ Nương là một người phụ nữ xinh đẹp, nết na, hiền thục và hết mực hiếu thảo. Nàng lấy Trương Sinh – một người chồng xuất thân từ gia đình giàu có nhưng lại có tính hay ghen và đa nghi. Trong suốt thời gian chồng đi lính, Vũ Nương một mình tần tảo nuôi con và chăm sóc gia đình chồng. Nàng luôn giữ trọn đạo làm vợ, làm mẹ, thể hiện qua việc chăm sóc con nhỏ và lo lắng chu toàn cho gia đình. Như trong thơ Nguyễn Du cũng từng viết:

“Chữ trinh kia cũng có ba bảy đường,

Có khi biến có khi thường.”

Dù hết lòng vì gia đình, nhưng sự hy sinh của Vũ Nương lại không được đền đáp, và nàng vẫn bị đẩy vào bi kịch.

Bi kịch của Vũ Nương bắt đầu khi Trương Sinh trở về sau ba năm xa nhà. Đứa con nhỏ đã lớn và bắt đầu biết nói, vô tình kể về “người cha” thường xuất hiện vào ban đêm (thực chất là chiếc bóng của Vũ Nương chiếu trên tường khi nàng dỗ con ngủ). Chính lời nói ngây thơ của bé Đản đã khơi dậy sự nghi ngờ và ghen tuông của Trương Sinh. Giống như Thúy Kiều, dù đã cố gắng thanh minh và bảo vệ danh dự:

“Rằng tôi chút phận đàn bà,

Ghen tuông thì cũng người ta thường tình.”

Vũ Nương vẫn không thoát khỏi cái bẫy của những định kiến xã hội và sự đa nghi của chồng. Mặc cho nàng van xin và giải thích, Trương Sinh vẫn không tin tưởng và nhẫn tâm đẩy nàng vào ngõ cụt. Bi kịch của Vũ Nương là bi kịch của một người phụ nữ hết lòng vì gia đình nhưng lại bị chính người chồng của mình phản bội, đẩy đến cái chết oan khuất:

“Trăm năm trong cõi người ta,

Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.”

Nguyên nhân dẫn đến bi kịch của Vũ Nương phần lớn bắt nguồn từ tính cách của Trương Sinh – một người chồng gia trưởng, độc đoán, và nghi ngờ. Như câu nói nổi tiếng trong Truyện Kiều:

“Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng.”

…

Sự thiếu niềm tin và lòng ích kỷ của Trương Sinh đã khiến cho mọi lời thanh minh của Vũ Nương trở nên vô vọng. Thêm vào đó, xã hội phong kiến với những định kiến khắt khe về phẩm hạnh của người phụ nữ cũng là nguyên nhân khiến bi kịch này trở nên trầm trọng hơn. Trong xã hội ấy, số phận của người phụ nữ thường bị ràng buộc bởi những giá trị đạo đức khắt khe, khiến họ dễ dàng trở thành nạn nhân của những phán xét bất công.

Nguyễn Dữ, qua hình tượng Vũ Nương, đã bày tỏ lòng cảm thông sâu sắc đối với số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Tác phẩm không chỉ phản ánh bi kịch cá nhân mà còn thể hiện tiếng nói nhân đạo của tác giả trước những bất công xã hội. Qua hình ảnh Vũ Nương trở lại giữa dòng sông trong hình dạng ảo ảnh, tác giả đã khéo léo kết hợp giữa yếu tố hiện thực và kỳ ảo, tạo nên một không gian vừa thực vừa mộng, như câu thơ trong Truyện Kiều:

“Thác là thể phách, còn là tinh anh.”

…

Hình ảnh Vũ Nương xuất hiện chập chờn trên sông không chỉ thể hiện nỗi oan khuất mà còn làm nổi bật giá trị tinh thần của nàng sau khi đã ra đi.

      Bi kịch của Vũ Nương trong Chuyện người con gái Nam Xương là một lời tố cáo mạnh mẽ về xã hội phong kiến bất công. Qua đó, Nguyễn Dữ đã gửi gắm thông điệp về sự tôn trọng và công bằng cho những người phụ nữ, đồng thời nhắc nhở chúng ta về giá trị của lòng tin và tình yêu thương trong gia đình.

Chỉnh sửa bài viết

Sau khi hoàn thành bài viết, cần đọc lại và đối chiếu với yêu cầu của bài văn phân tích tác phẩm truyện cũng như dàn ý đã lập để điều chỉnh các phần. Trong quá trình chỉnh sửa, cần lưu ý những điểm sau:

• Bổ sung thêm thông tin nếu phần giới thiệu về tác giả và tác phẩm (hoặc đoạn trích) còn thiếu hoặc chưa đầy đủ.
• Kiểm tra lại nội dung phân tích về chủ đề và các yếu tố nghệ thuật nổi bật của tác phẩm, chỉnh sửa nếu phân tích còn chưa rõ ràng hoặc chưa chính xác.
• Nếu các luận điểm chưa đủ chặt chẽ, hoặc lý lẽ và dẫn chứng chưa thuyết phục, cần điều chỉnh để tăng cường sức thuyết phục cho bài viết.
• Cân đối lại dung lượng các ý sao cho bố cục bài viết hợp lý và cân đối.
• Rà soát toàn bộ bài để sửa lỗi chính tả, lỗi diễn đạt nhằm đảm bảo ngôn ngữ trong bài viết được sử dụng đúng chuẩn và mạch lạc.