Soạn văn lớp 7 Mùa xuân nho nhỏ – KNTT

Bài thơ ‘Mùa xuân nho nhỏ‘ của nhà thơ Thanh Hải là một tác phẩm đầy cảm xúc và ý nghĩa. Qua hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp và ước nguyện sống cống hiến, bài thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước và khát vọng sống đẹp. Hãy cùng khám phá những vần thơ trong sáng và tinh tế này để hiểu thêm về những giá trị nhân văn sâu sắc mà tác giả muốn gửi gắm.

Trước khi đọc

Câu 1 trang 90 sgk Ngữ văn lớp 7

Mùa xuân mang đến cảm giác ấm áp và tươi mới, với cây cối đâm chồi nảy lộc, hoa lá rực rỡ khắp nơi. Không khí dịu dàng, thoảng hương hoa và làn gió mát lành. Đây cũng là mùa của lễ hội, đặc biệt là Tết Nguyên Đán – dịp gia đình sum họp, quây quần bên nhau. Trẻ em háo hức với lì xì, người lớn chuẩn bị những món ăn truyền thống. Mùa xuân còn là thời gian khởi đầu cho những dự định mới, khiến nó trở nên đặc biệt và đáng nhớ trong lòng em.

Câu 2 trang 90 sgk Ngữ văn lớp 7

“Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải:

Sao chép mã

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Đọc văn bản

Câu 1 trang 90 sgk Ngữ văn lớp 7

Màu sắc: Hình ảnh “dòng sông xanh” và “bông hoa tím biếc” tạo nên bức tranh thiên nhiên đầy màu sắc. 

Âm thanh: Tiếng chim chiền chiện hót vang trời là một âm thanh đặc trưng của mùa xuân, gợi lên không gian trong trẻo, rộn ràng. 

Câu 2 trang 90 sgk Ngữ văn lớp 7

Hình ảnh “lộc”: “Lộc” ở đây có thể hiểu là những chồi non, mầm xanh mới nhú, tượng trưng cho sự tươi mới, sức sống và khởi đầu. Cụm từ “Lộc giắt đầy bên lưng” gợi lên hình ảnh người nông dân đi ra đồng mang theo niềm vui và hy vọng, lưng giắt đầy những chồi non như là mùa xuân đang mang lại sự sống mới cho đất trời.

Sự trù phú và phấn khởi: “Lộc trải dài nương mạ” miêu tả sự phát triển mạnh mẽ, tràn đầy của cây cỏ trên những cánh đồng. Từ “trải dài” mang ý nghĩa bao la, vô tận, thể hiện sự phì nhiêu của đất đai và niềm vui lao động của người dân.

Không khí nhộn nhịp: Các câu “Tất cả như hối hả / Tất cả như xôn xao…” diễn tả không khí rộn ràng, nhộn nhịp của mùa xuân. Cả con người và thiên nhiên đều đón nhận mùa xuân với một tâm trạng háo hức và đầy năng lượng.

Câu 3 trang 91 sgk Ngữ văn lớp 7

Con chim: Hình ảnh “Ta làm con chim hót” tượng trưng cho sự tự do và niềm vui. Con chim đại diện cho tiếng hót trong trẻo, mang đến âm thanh vui tươi cho cuộc sống, cũng như niềm khát khao được sống và cống hiến.

Cành hoa: “Ta làm một cành hoa” biểu thị vẻ đẹp và sự tươi mới. Cành hoa tượng trưng cho những điều tốt đẹp, những gì tinh khiết và mong manh nhưng lại đóng góp vào việc làm đẹp cho đời.

Nốt trầm: “Một nốt trầm xao xuyến” diễn tả âm thanh sâu lắng, mang đến sự yên bình và cảm giác xao xuyến trong lòng người. Nốt trầm tượng trưng cho sự bình yên và những khoảnh khắc lắng đọng.

Mùa xuân nho nhỏ: Hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” là một ẩn dụ cho những đóng góp nhỏ bé nhưng ý nghĩa của mỗi người trong cuộc sống. Nó tượng trưng cho những điều giản dị, khiêm nhường nhưng lại mang đến sức sống và niềm vui cho mọi người.

Xem thêm bài viết: “Soạn văn lớp 7 Đọc mở rộng trang 87 – KNTT”.

Sau khi đọc

Câu 1 trang 91 sgk Ngữ văn lớp 7

Dòng sông xanh: Hình ảnh “dòng sông xanh” tạo nên không gian tươi mát và yên bình của thiên nhiên mùa xuân.

Bông hoa tím biếc: “Một bông hoa tím biếc” mọc giữa dòng sông xanh biểu tượng cho sự tươi mới, rực rỡ và thanh khiết của mùa xuân. Màu tím biếc của hoa làm nổi bật vẻ đẹp dịu dàng và lãng mạn.

Tiếng chim chiền chiện: Âm thanh “con chim chiền chiện hót chi mà vang trời” là tiếng hót trong trẻo, lanh lảnh của loài chim, tượng trưng cho âm thanh sống động, vui tươi của mùa xuân.

Giọt long lanh: Hình ảnh “từng giọt long lanh rơi” gợi lên những giọt sương hay giọt nước long lanh trong ánh nắng, biểu thị sự tinh khiết và tươi mới.

Câu 2 trang 91 sgk Ngữ văn lớp 7

Cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân được thể hiện qua sự hân hoan và ngạc nhiên trước tiếng chim chiền chiện hót vang trời. Câu “Ơi, con chim chiền chiện / Hót chi mà vang trời” cho thấy sự thích thú trước âm thanh rộn ràng của mùa xuân. Hình ảnh “Từng giọt long lanh rơi / Tôi đưa tay tôi hứng” diễn tả sự tinh tế và cảm nhận sâu sắc của nhà thơ trước những khoảnh khắc đẹp đẽ, trân quý từng chi tiết nhỏ nhặt của thiên nhiên mùa xuân.

Câu 3 trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7

Hình ảnh người cầm súng và người ra đồng gợi cho em nghĩ đến những người lính và những người nông dân – hai tầng lớp quan trọng trong xã hội Việt Nam. Người cầm súng tượng trưng cho những người chiến sĩ bảo vệ đất nước, còn người ra đồng đại diện cho người nông dân chăm chỉ, cần mẫn lao động trên những cánh đồng.

Khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ nhắc đến hình ảnh này để biểu tượng hóa cho sự hòa bình và sự phát triển. Những người lính đã hy sinh và bảo vệ Tổ quốc, nhờ đó đất nước mới có được mùa xuân yên bình. 

Còn người nông dân, với công sức lao động của mình, đã góp phần xây dựng và phát triển đất nước, mang lại sự trù phú và ấm no. Những hình ảnh này không chỉ biểu hiện sự cảm kích và tôn vinh những đóng góp của họ mà còn thể hiện niềm tự hào về sức mạnh và tinh thần đoàn kết của dân tộc trong công cuộc bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

Câu 4 trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7

Đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ:

Cách gieo vần: Khổ thơ gieo vần chân (vần ở cuối câu), với từ “năm” ở cuối câu đầu tiên và từ “sao” ở cuối câu thứ ba, tạo thành vần “a” và “ao” (vần lưng). Các câu còn lại không có vần liên kết, tạo nên sự tự do và linh hoạt trong diễn đạt.

Cách ngắt nhịp: Khổ thơ có nhịp điệu đều đặn, mỗi câu thường ngắt nhịp theo nhịp 3/3 hoặc 2/2/2. Cụ thể:

“Đất nước bốn ngàn năm” (3/3)

“Vất vả và gian lao” (2/2/2)

“Đất nước như vì sao” (2/2/2)

“Cứ đi lên phía trước.” (3/3)

Cách gieo vần và ngắt nhịp này tạo ra một âm điệu nhẹ nhàng, hài hòa, dễ đọc và dễ nhớ. Nó giúp truyền tải thông điệp về lịch sử hào hùng của đất nước, những gian lao vất vả mà dân tộc đã trải qua, cũng như tinh thần lạc quan, quyết tâm hướng về tương lai.

Câu 5 trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7

Lý do tác giả muốn làm “con chim”, “một cành hoa”, “một nốt trầm”:

Tác giả muốn hóa thân thành những hình ảnh nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa như “con chim”, “một cành hoa” và “một nốt trầm” để thể hiện khát vọng sống giản dị, khiêm nhường và mong muốn được góp phần làm đẹp cho cuộc đời.

• Con chim: Biểu tượng cho sự tự do, mang lại âm thanh vui tươi, làm cho cuộc sống thêm phần sinh động.
• Cành hoa: Đại diện cho vẻ đẹp thiên nhiên, sự tươi mới và mong muốn được cống hiến, làm đẹp cho đời.
• Nốt trầm: Dù nhỏ bé nhưng quan trọng, góp phần tạo nên bản hòa ca cuộc sống, thể hiện sự sâu lắng, ý nghĩa.

Bài thơ được viết khi tác giả Thanh Hải đang nằm trên giường bệnh. Trong bối cảnh khó khăn ấy, ông mong muốn được sống có ích và cống hiến, dù chỉ là những điều nhỏ bé. Ước nguyện này thể hiện thái độ sống tích cực, tình yêu và trách nhiệm với cuộc đời, truyền cảm hứng cho người đọc sống đẹp và ý nghĩa.

Câu 6 trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7

Trong đoạn thơ trên, từ “giọt” có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau. Theo ngữ cảnh của bài thơ, cách hiểu hợp lý nhất là “giọt âm thanh” tiếng chim. Điều này được thể hiện qua câu thơ:

“Ơi, con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời”

Cụm từ “Từng giọt long lanh rơi” có thể hiểu là những giọt âm thanh tinh khiết và đẹp đẽ, rơi xuống như những giọt sương từ tiếng hót của con chim chiền chiện. Hình ảnh “Tôi đưa tay tôi hứng” diễn tả sự khao khát và trân trọng của người nghe đối với những âm thanh trong trẻo ấy. Vì vậy, từ “giọt” ở đây biểu hiện cho những giọt âm thanh tinh khiết từ tiếng hót của con chim chiền chiện.

Câu 7 trang 92 sgk Ngữ văn lớp 7

Cách dùng từ trong nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ”:

Nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ” sử dụng từ “nho nhỏ” để miêu tả một mùa xuân không lớn lao, phô trương mà đầy giản dị và thân thuộc. Từ “nho nhỏ” vừa thể hiện sự khiêm nhường, nhẹ nhàng, vừa chứa đựng tình cảm chân thành và sâu lắng của tác giả.

Cảm xúc và suy nghĩ gợi lên từ nhan đề:

Nhan đề gợi cho em cảm giác ấm áp và thân thiện, như một lời nhắc nhở về những điều nhỏ bé nhưng đầy ý nghĩa trong cuộc sống. “Mùa xuân nho nhỏ” cũng là hình ảnh ẩn dụ cho những đóng góp nhỏ bé nhưng đáng trân trọng của mỗi cá nhân trong cộng đồng, trong xã hội. Nó thể hiện ước vọng của tác giả về một cuộc sống hòa hợp, đẹp đẽ và bình dị. 

Từ đó, nhan đề cũng khơi gợi trong em suy nghĩ về trách nhiệm và nghĩa vụ của bản thân, dù nhỏ bé nhưng vẫn có thể tạo nên sự khác biệt và giá trị cho đời.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu cảm nhận về một đoạn thơ mà em thích trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến.

Đoạn thơ này gợi lên hình ảnh đẹp đẽ và giản dị của cuộc sống, qua đó thể hiện khát vọng sống cao đẹp của tác giả. “Con chim hót,” “cành hoa,” và “nốt trầm” đều là những hình ảnh biểu trưng cho sự sống động và ý nghĩa. Nhà thơ muốn hòa mình vào bản hòa ca của thiên nhiên, trở thành một phần nhỏ bé nhưng có ý nghĩa trong cuộc sống. Điều này thể hiện tinh thần sống giản dị, chân thành, và mong muốn được cống hiến cho đời, dù là những điều nhỏ bé nhất. Đoạn thơ không chỉ mang đến cho em cảm giác bình yên và thanh thản mà còn khơi dậy trong lòng em ý thức về trách nhiệm và sự cống hiến.