Soạn văn 8 Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học trang 91 – KNTT

Trang 91 của sách giáo khoa Ngữ văn 8 – Kết nối tri thức hướng dẫn học sinh viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học. Bài học này giúp các em nắm vững kỹ năng phân tích, hiểu sâu sắc nội dung và nghệ thuật của tác phẩm, từ đó phát triển khả năng tư duy và diễn đạt văn chương. Hãy cùng khám phá và thực hành viết bài văn phân tích để nâng cao kiến thức và kỹ năng ngữ văn.

Yêu cầu

• Giới thiệu tác giả và bài thơ; nêu ý kiến chung của người viết về bài thơ.
• Phân tích được nội dung trào phúng của bài thơ để làm rõ chủ đề.
• Chỉ ra được tác dụng của một số nét đặc sắc về nghệ thuật trào phúng được thể hiện trong bài thơ.
• Khẳng định được giá trị, ý nghĩa của bài thơ.

 Phân tích bài viết tham khảo

Giới thiệu khái quát về tác giả và bài thơ.

• Nữ sĩ Hồ Xuân Hương vốn nổi tiếng với một hồn thơ phóng khoáng.
• Bài thơ Đề đền Sầm Nghi Đống ra đời từ sự bức xúc khi bà nhìn thấy cảnh trái tai gai mắt: một tên tướng giặc bại trận phải tự vẫn mà vẫn được lập đền thơm bà đã không ngại ngần cất tiếng cười giễu cợt.

Phân tích nhan đề và đề tài

Ngụ ý giễu cợt đã xuất hiện ngay từ nhan đề của bài thơ.

Phân tích nội dung trào phúng của bài thơ để làm rõ chủ đề.

• Ngay từ câu mở đầu, đã thể hiện thái độ giễu cợt.
• Các câu tiếp theo duy trì cảm xúc đó bằng những lời đánh giá châm biếm.
• Câu chuyển trong bài thơ thay đổi từ việc quan sát khách quan sang cảm nhận chủ quan.
• Câu kết đã đạt đến đỉnh cao của sự chế giễu và đả kích.

Khẳng định được giá trị, ý nghĩa của bài thơ.

Bài thơ “Đề đền Sầm Nghi Đống” thể hiện tiếng cười trào phúng sâu cay và mạnh mẽ của Hồ Xuân Hương, nhằm vào một kẻ xâm lược, qua đó khơi dậy lòng yêu nước trong mỗi người Việt Nam.

Tác phẩm này minh chứng cho tài năng nghệ thuật của Hồ Xuân Hương, khiến bà hoàn toàn xứng đáng với danh hiệu “Bà Chúa Thơ Nôm”.

Thực hành viết theo các bước

Trước khi viết

Lựa chọn đề tài

Liệt kê các bài thơ trào phúng mà em đã học hoặc đã đọc (gợi ý: Ông phỗng đá (Nguyễn Khuyến), Năm mới chúc nhau (Trần Tế Xương),…). Chọn trong số đó một bài thơ em cảm nhận rõ nhất tiếng cười trào phúng để phân tích.

Tìm ý

Để tìm ý cho bài văn phân tích một bài thơ trào phúng, em cần thực hiện các bước sau:

• Xác định bố cục của bài thơ và nội dung chính của từng phần.
• Xác định đối tượng của tiếng cười trào phúng trong tác phẩm.
• Tìm hiểu các phương tiện nhà thơ sử dụng để gây cười như từ ngữ (đặc biệt là các từ tượng hình, từ tượng thanh, thành ngữ,…), biện pháp tu từ (so sánh, ẩn dụ, nói quá, điệp ngữ, đảo ngữ,…),…
• Tìm hiểu thông tin về tác giả, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm và những thông tin khác có liên quan để liên hệ, mở rộng khi phân tích.

Lập dàn ý

Tổ chức, sắp xếp các ý đã tìm được ở trên thành một hệ thống chặt chẽ, hợp lý, gồm các phần Mở bài, Thân bài, Kết bài. Riêng phần Thân bài có thể lập dàn ý theo một trong hai phương án: theo bố cục bài thơ hoặc theo hai phương diện nội dung và nghệ thuật.

Dàn ý

Mở bài: Giới thiệu tác giả, tên bài thơ và hoàn cảnh ra đời (nếu có),…

Thân bài: Tùy theo phương án lựa chọn, có thể trình bày phần Thân bài theo một hệ thống ý tương ứng.

Phương án 1: Phân tích theo bố cục bài thơ:

•  Ý 1: Câu thơ thứ … (nêu đối tượng của tiếng cười trào phúng, phân tích biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ để tạo ra tiếng cười trào phúng).
• Ý 2: Câu thơ thứ … (nêu đối tượng của tiếng cười trào phúng, phân tích biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ để tạo ra tiếng cười trào phúng).

Phương án 2: Phân tích theo hai phương diện nội dung và nghệ thuật:

• Ý 1: Phân tích nội dung bài thơ (chỉ rõ đối tượng trào phúng của bài thơ, phân tích rõ lý do khiến đối tượng đó bị phê phán,…)
• Ý 2: Phân tích nét đặc sắc về nghệ thuật (hình ảnh, biện pháp tu từ,… đã được sử dụng để tạo ra tiếng cười)

Kết bài: Khái quát ý nghĩa của tiếng cười trào phúng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Xem thêm>>>Soạn văn 8 Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng – KNTT

Viết bài

• Triển khai các ý nhất quán theo phương án dàn ý đã chọn, tránh lẫn lộn giữa hai phương án. Việc triển khai nhất quán như vậy giúp cho bài viết được chặt chẽ và mạch lạc.
• Theo phương án 1, em hãy tham khảo cách triển khai mỗi ý theo trình tự sau: thuyết (thuyết minh, dẫn dắt để đảm bảo tính mạch lạc của bài viết) – dẫn (nêu dẫn chứng, câu thơ cần phân tích) – phân tích (nêu đối tượng của tiếng cười trào phúng, phân tích biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ để tạo ra tiếng cười trào phúng). Theo phương án 2, bài phân tích cần tách bạch rõ hai phần: phân tích nội dung và phân tích hình thức nghệ thuật nên tập trung vào biện pháp nghệ thuật đặc sắc nhất của bài thơ.
• Chú ý làm rõ những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trào phúng của bài thơ, không sa vào tóm tắt nội dung.

Bài viết tham khảo

“Qua Đèo Ngang” là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Bà Huyện Thanh Quan, một nhà thơ nữ xuất sắc của văn học Việt Nam. Bài thơ được viết trong bối cảnh tác giả đi qua đèo Ngang, một địa danh nổi tiếng với cảnh thiên nhiên hùng vĩ nhưng hoang sơ, vắng vẻ. Bài thơ không chỉ mô tả cảnh đẹp thiên nhiên mà còn chứa đựng những cảm xúc sâu lắng, nỗi niềm của tác giả.

Thân bài:

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Bà Huyện Thanh Quan đã khắc họa rõ nét cảnh thiên nhiên đèo Ngang:

Bước tới đèo Ngang bóng xế tà,

Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.

Cảnh tượng đèo Ngang hiện lên với bóng chiều tà, cỏ cây chen chúc, lá và hoa đan xen nhau. Hình ảnh này vừa thể hiện vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ của thiên nhiên, vừa gợi lên sự tĩnh lặng, cô quạnh. Tác giả sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa để làm cho cảnh vật trở nên sống động hơn, gần gũi hơn.

Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

Hình ảnh những người tiều phu lom khom dưới núi và vài ngôi nhà lác đác bên sông càng làm tăng thêm cảm giác vắng vẻ, đơn độc. Cảnh vật như chìm vào sự tĩnh lặng, chỉ có vài bóng người xuất hiện thưa thớt. Từ ngữ “lom khom”, “lác đác” thể hiện sự nhỏ bé, rời rạc, thiếu sự gắn kết.

Nhớ nước đau lòng con cuốc cuốc,

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.

Trong hai câu thơ này, tiếng chim cuốc và chim gia gia được nhân hóa, tượng trưng cho nỗi nhớ nước, thương nhà của tác giả. Tiếng chim kêu như tiếng lòng của Bà Huyện Thanh Quan, thể hiện nỗi đau đáu, nhớ nhung quê hương da diết. Cảm xúc của tác giả như được gửi gắm vào những tiếng kêu của chim, khiến cho cảnh vật trở nên trầm buồn, da diết.

Dừng chân đứng lại trời, non, nước,

Một mảnh tình riêng ta với ta.

Cuối cùng, tác giả dừng chân lại giữa trời, non, nước, đối diện với sự cô đơn của chính mình. Cảnh vật hùng vĩ, bao la nhưng lòng người lại trống trải, lẻ loi. “Một mảnh tình riêng ta với ta” thể hiện nỗi cô đơn, buồn bã của tác giả khi không có ai để chia sẻ, tâm sự. Tác giả cảm nhận sâu sắc sự cô độc, lẻ loi giữa thiên nhiên bao la.

Kết bài:

Bài thơ “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan không chỉ khắc họa cảnh đẹp thiên nhiên hùng vĩ mà còn thể hiện sâu sắc tâm trạng cô đơn, nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả. Qua đó, chúng ta có thể cảm nhận được tài năng nghệ thuật và tình cảm sâu sắc của Bà Huyện Thanh Quan. Bài thơ là một tác phẩm xuất sắc, góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam và để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.